Ρους της ιστορίας και μομέντα.
Ιστορία είναι η γνώση των συμβάντων του παρελθόντος, ή και τα ίδια τα συμβάντα, ο δε ρους της ιστορίας είναι η συνέχεια, η χρονική ακολουθία των συμβάντων αυτών. Η ιστορία λοιπόν δεν είναι μία έννοια στατική, η ιστορία ρέει, είναι μία έννοια δυναμική που ξεκινά από το μακρινό παρελθόν και προβάλλεται στο μέλλον. Οι πιθανές προβολές μπορεί να είναι άπειρες, κάθε στιγμή αποτελεί ένα κόμβο από τον οποίο ξεκινούν αναρίθμητα μονοπάτια. Από κάθε κόμβο η ιστορία, ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες, ακολουθεί ένα μονοπάτι για να φθάσει σε ένα νέο κόμβο από τον οποίο ακτινοβολούν νέες προβολές. Η παραπάνω θεώρηση δίνει στον ρου της ιστορίας ένα χαρακτήρα μάλλον χαοτικό όπου το μέλλον εξαρτάται αποκλειστικά από δύο παράγοντες, την θέση - κόμβο και τις συνθήκες σε κάθε δεδομένη στιγμή. Είναι όμως ακριβώς έτσι; Μήπως η ιστορία έχει ένα μομέντουμ - ορμή; Μήπως γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν επηρεάζουν την επιλογή των μονοπατιών στο μέλλον; Η πρακτική λέει ναι, η ιστορία δεν αφορά άυλες υποστάσεις, αφορά ανθρώπους δεσμευμένους μέσα στο φυσικό τους περιβάλλον, κάθε συμβάν αφήνει αποτυπώματα στο περιβάλλον, αλλά και στους ίδιους τους ανθρώπους. Οι τελευταίοι μπορεί να χάνονται, αλλά τα αποτυπώματα παραμένουν είτε ως περιβαλλοντικές αλλαγές, είτε εντεταγμένα στην κοινωνική - πολιτισμική - πολιτική μνήμη. Τα αποτυπώματα αυτά είναι ο τρίτος παράγοντας που επηρεάζει τον ρου κατευθύνοντας την επιλογή του μονοπατιού σε κάθε κόμβο, είναι δε ο παράγοντας που αγνοούν οι ανόητοι και αξιοποιούν οι ευφυείς “σχεδιαστές του μέλλοντος”. Μπορεί λοιπόν και πως να επηρεαστεί και να κατευθυνθεί η ιστορία σε επιλεγμένες ατραπούς; Το χαοτικό χαρακτηριστικό του ρου της ιστορίας, αλλά και το προαναφερθέν μομέντουμ δεν επιτρέπουν στον κάθε επίδοξο “κυβερνήτη” να κατευθύνει την ιστορία στην πορεία που αυτός επιθυμεί. Αντίθετα όμως, οι συστηματικές προσπάθειες πλοήγησης οι οποίες έχουν βάθος δεκαετιών ακόμη και αιώνων εκπορευόμενες από κράτη και οργανισμούς και υλοποιούμενες από τους κατά καιρούς κυβερνώντες μειώνουν την σημασία του χαοτικού και δημιουργούν ένα δικό τους μομέντουμ στον ρου της ιστορίας. Αυτά τα μομέντα πρέπει να εντοπίζει και να λαμβάνει υπόψη του ο κάθε μελετητής, πολίτης και πολιτικός γιά να μπορεί να κατανοεί καλύτερα το παρόν, να σχηματίζει μία ιδέα γιά τις υπάρχουσες τάσεις και να βοηθείται στο να λαμβάνει αποφάσεις γιά το μέλλον σε κάθε στιγμή που θα κληθεί.
Κέρκυρα - Επτάνησα - Ελλάδα.
Η δημιουργία του Ελληνικού κράτους με δεδομένες τις συνθήκες εκείνης της εποχής ήταν νομοτελειακή, όπως νομοτελειακός ήταν και ο χαρακτήρας του ο οποίος επικυρώθηκε με την δολοφονία του Καποδίστρια. Η Ελλάδα μέσα στην ψευδαίσθηση της αναγέννησης του Αθηναϊκού μεγαλείου δεν μπορούσε να είναι τίποτε περισσότερο από μία ελεγχόμενη παράμετρο απαραίτητη γιά τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Η φωτεινότητα του επερχόμενου Καποδιστριακού μοντέλου διακυβέρνησης, υπήρχαν ήδη τα δείγματα του Ελβετικού συντάγματος στην σύνθεση του οποίου συμμετείχε ο κυβερνήτης, προοιώνιζε μία διαφωτισμένη αυτοπροσδιοριζόμενη πορεία του νέου κράτους. Οι γεωπολιτικές ισορροπίες όμως απαιτούσαν την χειραγώγηση της Ελλάδας, κάτι το οποίο μπορούσε να γίνει μόνο στην αδιαφάνεια ενός σκοτεινού πολιτικού πολιτισμού, ενός πολιτισμού διαφθοράς, υπόγειων διαδρομών, ίντριγκας και παραπλάνησης του λαού. Με την δολοφονία του Καποδίστρια η χώρα που προσέβλεπε στο φως έγινε το κράτος του σκότους, κυβερνήθηκε από τους αυλικούς της Πύλης, έγινε το αποκύημα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Η συνθήκη του Λονδίνου του 1864 έφερε την ένωση των Ηνωμένων Κρατών των Ιονίων Νήσων με το Βασίλειο της Ελλάδος και την γέννηση του Βασιλείου των Ελλήνων. Η Βρετανική αρμοστεία μεταφέρθηκε αφανώς από την Κέρκυρα στην Αθήνα και το Ηνωμένο Βασίλειο προσέβλεπε πλέον στον έλεγχο και των δύο Ελληνικών αρχιπελάγων. Η ένωση όμως έφερε την σύγκρουση δύο πολιτικών πολιτισμών: του Επτανησιακού που προσέβλεπε στην εθνική ανεξαρτησία και ανάταση μέσα από τον διαφωτισμό και τις αρχές της Γαλλικής επανάστασης, όπως αυτές εκφραζόταν από τους Ριζοσπάστες βουλευτές και του νεο-Αθηναϊκού που η Μεγάλη Ιδέα περνούσε μέσα από τα κανάλια της ιδιοτέλειας και της απαραίτητης γιά το αγκίστρωμα στην εξουσία υποτέλειας. Μέσα στο γενικότερο κλίμα θεώρησης του Επτανησιακού πολιτισμού ως ξένου στοιχείου στον Ελληνικό χώρο [1, 2] και με δεδομένη την αντίθεση των πολιτικών πολιτισμών τα Επτάνησα άρχισαν να δέχονται βολές από τις Αθηναϊκές κυβερνήσεις. Ο πρώτος στόχος ήταν φυσικά ο φορέας του Επτανησιακού πολιτισμού, η παιδεία, η οποία καρατομήθηκε με το κλείσιμο του πρώτου Ελληνικού πανεπιστημίου, της Ιονίου Ακαδημίας, καθώς και άλλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
Από την εποχή της ένωσης έχουν περάσει 150 χρόνια, τα Επτάνησα είναι σταθερά ενσωματωμένα στο κορμί του Ελληνικού κράτους, η συνείδηση του πληθυσμού είναι σαφώς Ελληνική, οι ντόπιοι πολιτικοί είναι πλέον ενταγμένοι στο Ελληνικό πολιτικό σύστημα και όμως τα Επτάνησα εξακολουθούν να βάλλονται συστηματικά με την Αθήνα να προσπαθεί να μειώσει την Κέρκυρα, όπως η Κωνσταντινούπολη έκανε παλιά με την ίδια την Αθήνα. Είναι μήπως αυτή η πολιτική υποβάθμισης των Επτανήσων ενταγμένη σε κάποιου είδους ιστορικού μομέντουμ και εάν ναι ποιος είναι ο χαρακτήρας του, ο δημιουργός και πλοηγός του και ποιοι είναι οι στόχοι του;
Το παραπάνω ερώτημα είναι αρκετά δύσκολο να απαντηθεί, ιδιαίτερα με σχετική σιγουριά. Είναι δυνατόν πάντως να καταγραφούν και να αναλυθούν εικασίες έχοντας πάντοτε κατά νου ότι μεταξύ θεωριών βασισμένων στην λογική και θεωριών συνωμοσίας υπάρχει συχνά μία λεπτή μόνο γραμμή. Στο επόμενο κεφάλαιο θα μελετηθεί η θέση του ανθεπτανησιακού μομέντουμ στον χώρο της σύγκρουσης αστικής κουλτούρας και της λεγόμενης “χωριατιάς”*.
* Ο όρος “χωριατιά” αναφέρεται στην έννοια συμπεριφοράς, όπως αυτή είναι καταχωρημένη στα λεξικά και όχι στην καταγωγή.
Γιάννης Βραδής
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Purdue, ΗΠΑ
Εργαστήριο Πολιτικού και Πολιτισμικού Προβληματισμού
Ιονίων Νήσων Όραμα
http//:ionianislandsvision2020.blogspot.com
Αναφορές:
[1] Βραδής, Ι. Η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων στα δόντια του νεο-Ελληνικού κατεστημένου. Εργαστήριο Πολιτικού και Πολιτισμικού Προβληματισμού, Κέρκυρα, 2013. Ανακτηθέν στις 24/12/14 από: http://ionianislandsvision2020.blogspot.gr/2013/12/blog-post.html.
[2] Βραδής, Ι. Γιατί φαίνεται απαξιωτική η στάση της Ελλάδας απέναντι στα Επτάνησα; Εργαστήριο Πολιτικού και Πολιτισμικού Προβληματισμού, Κέρκυρα, 2013. Ανακτηθέν στις 24/12/14 από: http://ionianislandsvision2020.blogspot.gr/2013/02/blog-post.html.
Τέλος 2ου Μέρους
Το 1ο Μέρος βρίσκεται στην διεύθυνση:
