Τα δεμένα με ιστορία αιώνων Επτάνησα ξανάσμιξαν τις τύχες τους τις τελευταίες δεκαετίες μετά τον χωρισμό που τους έφερε η ένωση με την Ελλάδα. Η κρατική μέχρι πρόσφατα και αιρετή πλέον Περιφέρεια Ιονίων Νήσων αποτελεί τη βάρκα με την οποία ο Επτανησιακός λαός διασχίζει την άλλοτε γαλήνια και άλλοτε φουρτουνιασμένη Ιόνια θάλασσα στην πορεία του προς το μέλλον. Στην απαρχή όμως της χειρότερης καταιγίδας που πρέπει να αντιμετωπίσει αυτός ο λαός άρχισαν να αναπτύσσονται εσωτερικές έριδες που επιφέρουν τριγμούς στο δοκιμαζόμενο σκάφος.
Πριν από τις αυτοδοικητικές εκλογές του 2010, ιδιαίτερα κατά την περίοδο που συζητούνταν ο Καλλικράτης, αναπτύχθηκε ένα κύμα αμφισβήτησης της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων. Οι εκφραστές της αμφισβήτησης προέρχονταν από διάφορους πολιτικούς και μη κύκλους των νοτιώτερων νησιών και κυρίως της Ζακύνθου. Η αμφισβήτηση βασιζόταν κυρίως στα προβλήματα που δημιουργεί και ακόμη περισσότερο θα δημιουργήσει η απόσταση που χωρίζει τα νοτιότερα νησιά από την έδρα της περιφέρειας και στην συμπεριφορά της έδρας απέναντι στα υπόλοιπα νησιά. Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της Ημέρας τση Ζάκυθος στις 26 Ιανουαρίου 2010 με τίτλο "Η κοντέα του Βορρά και οι ποπολάροι του Νότου" (http://imerazante.gr/2010/01/26/8047). Το κύμα αμφισβήτησης έχει κάπως καταλαγιάσει μέσα στην μία χρονιά λειτουργίας της αιρετής περιφέρειας χωρίς όμως αυτο να φαίνεται να είναι οριστικό.
Ο σκοπός του παρόντος κειμένου είναι, ένα χρόνο μετά την δημοσίευση του εν λόγω άρθρου, να αναλύσει το συγκεκριμένο άρθρο και μέσα από αυτή την ανάλυση να αναδειχθούν τα αίτια της αμφισβήτησης, αλλά και να προταθούν λύσεις που θα τα εξαλείψουν.
Η λειτουργία των ανθρώπων βρίσκεται σε τρεις διαφορετικές σφαίρες, των ενστίκτων, των συναισθημάτων και της λογικής. Το ποιές σφαίρες και σε ποιά έκταση θα αγγίξει ένας λόγος ή ένα κείμενο εξαρτάται από τον τρόπο συγγραφής του και επομένως από τον σκοπό του συγγράφοντος. Η συζήτηση μεταξύ ενός ζευγαριού μπορεί να περιγραφεί με τέτοιο τρόπο που να αγγίζει το ένστικτο του αναγνώστη, γιά παράδειγμα την γεννετήσιά του ορμή, τα συναισθήματά του ή απλά να διεγείρει την λογική σκέψη του. Ένα επιστημονικό άρθρο επιδιώκει να διεγείρει μόνο την σφαίρα της λογικής του αναγνώστη, αντίθετα ένα λογοτεχνικό κείμενο θεωρείται επιτυχημένο όταν αγγίζει ταυτόχρονα ή με εναλλαγή και τις τρεις σφαίρες. Η μάχη ανάμεσα στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης, των συναισθημάτων αγάπης - μίσους και της ψυχρής λογικής είναι κλασσική στην λογοτεχνία. Τα καθαρά πολιτικά άρθρα εμπίπτουν στην κατηγορία του επιστημονικού λόγου, καθώς παραθέτουν ιδέες τις οποίες λογικά αναλύουν και καταλήγουν σε συμπεράσματα. Σκοπός των πολιτικών άρθρων είναι να οδηγήσουν τον αναγνώστη στο να δώσει μία λογική απάντηση σε ένα αναδεικνυόμενο πολιτικό ερώτημα. Γιά παράδειγμα, πρέπει η Ελλάδα να προχωρήσει στη νέα δανεική σύμβαση ή όχι; Γιά να απαντηθεί το ερώτημα αυτό χρειάζονται κατ’αρχάς ορθές πληροφορίες γιά όλα τα δεδομένα, όπως γιά το ύψος του χρέους, γιά την ύφεση που θα προκαλέσουν τα μέτρα, κλπ. Επίσης πρέπει να προσδιοριστούν οι στόχοι που θέτουν οι πολίτες, όπως να αποπληρωθεί το χρέος σε μία δεκαετία, να μην φύγει η χώρα από την ευρωζώνη, κλπ. Κατόπι πρέπει να πραγματοποιηθεί μία λογική ανάλυση των δεδομένων αυτών και να διαπιστωθεί με ποιούς τρόπους θα επιτευχθούν οι στόχοι. Εάν σε αυτό το αμιγώς λογικό - πολιτικό λόγο προστεθούν στοιχεία όπως “θα έρθουν οι παλιο-Ναζί που μας χρωστάνε 80 δις να μας πούνε τι να κάνουμε” ή “η χοντρή θα μας δέρνει με το μαγίστιο” αυτός αρχίζει να αγγίζει την σφαίρα των συναισθημάτων, της οργής. Εάν δε προστεθούν στοιχεία όπως “εάν δεν ψηφιστεί η νέα δανειακή σύμβαση θα πεινάσουμε” ο λόγος αγγίζει την σφαίρα των ενστίκτων, του φόβου, της αυτοσυντήρησης. Στις δύο τελευταίες λοιπόν περιπτώσεις ο λόγος δεν μπορεί να θεωρηθεί αμιγώς λογικός -πολιτικός και σκοπό έχει να κατευθύνει τον αναγνώστη ή τον ακροατή σε συμπεράσματα βασιζόμενος όχι στην λογική, αλλά στα συναισθήματα και στα ένστικτα, στην οργή και στον φόβο. Η διαφορά στην συγγραφή ενός λογικού κειμένου και ενός που διεγείρει τα συναισθήματα είναι εκτός από τον τρόπο παρουσίασης των θεμάτων και τα χρησιμοποιούμενα ουσιαστικά, αλλά κυρίως οι επιθετικοί ή επιρρηματικοί προσδιορισμοί. Όσο περισσότερα επίθετα (παλιο-, χοντρή) χρησιμοποιούνται τόσο το κείμενο κινείται προς την σφαίρα των συναισθημάτων. Επίσης η χρήση φράσεων ή ιδεών που είναι συναισθηματικά φορτισμένες (Ναζί, που μας χρωστούν 80 δις) οδηγούν προς αυτή την κατεύθυνση. Ένα κείμενο μπορεί να διεγείρει τα ένστικτα απλά αγγίζοντάς τα, πείνα, θάνατος. Ενώ η σφαίρα της λογικής αγγίζεται καθαρά στο συνειδητό οι σφαίρες των συναισθημάτων και του ενστίκτου εμπλέκονται με το υποσυνείδητο.
Με βάση λοιπόν τα παραπάνω επιχειρείται μία αρχική προσέγγιση του κειμένου του δημοσιεύματος.
1. Ο τίτλος του κειμένου “Η κοντέα του Βορρά και οι ποπολάροι του Νότου” από μόνος του αντλεί συναισθήματα που συνδέονται με την άνομη ευδαιμονία και με την καταπίεση. Οι λέξεις Βορράς και Νότος είναι επίσης φορτισμένες, ο ανεπτυγμένος Βορράς, ο υπανάπτυκτος Νότος. Επομένως α αναγνώστης πριν ακόμη διαβάσει το κείμενο, έχει φορτιστεί συναισθηματικά, έχει προϊδεαστεί.
2. Η πρόταση: “Ένα δεύτερο προτέρημα, η αρχιτεκτονική και συνάμα κοινωνική δομή της «Κόμισσας» του Ιονίου, που δεν είχε την «μαύρη τύχη» της Ζακύνθου και της Κεφαλονιάς από τους σεισμούς του 1953. Εκείνη την άδικη τύχη που χώρισε το Ιόνιο σε «βόρειους αστούς και νότιους χωριάτες»” περιέχει τις λέξεις ή φράσεις:
- “Κόμισσα” η οποία φέρνει συναισθηματική φόρτιση και προκατάληψη προς την Κέρκυρα.
- “Μαύρη τύχη” η οποία εκτός από την συναισθηματική φόρτιση αγγίζει και τον φόβο, το ένστικτο.
- “Άδικη” λέξη που φέρνει συναισθηματική φόρτιση και ωθεί τους νότιους να νοιώθουν αδικημένοι.
- “βόρειους αστούς και νότιους χωριάτες” είναι από την μία πλευρά μία φράση συναισθηματικά φορτισμένη καθώς αποκαλεί τους Κερκυραίους “αστούς” και μάλιστα “βόρειους” και τους των νοτίων τριών νησιών “χωριάτες”, αλλά και χωρίς κανένα λογικό υπόβαθρο καθώς υπονοεί ότι ένας σεισμός μετέτρεψε ένα λαό σε χωριάτες.
3. Η φράση: “Η Κέρκυρα, αφ’ υψηλού, σνομπάρει την δική μας πολιτιστική δραστηριότητα με τρόπο απροκάλυπτο” είναι κατ’αρχή ασαφής, η Κέρκυρα είναι ένα νησί και μία πόλη. Προφανώς ο συγγράφων δεν αναφέρεται σε αυτά, τότε όμως που αναφέρεται; στους Κερκυραίους ή στις διοικήσεις της περιφέρειας, του πανεπιστημίου, κλπ; Οι λέξεις “αφ’υψηλού”, “σνομπάρει” “απροκάλυπτο” προκαλούν συναισθηματική φόρτιση και απομακρύνουν τον αναγνώστη από την σφαίρα της λογικής την οποία χρειάζεται γιά να αναλύσει τα σχόλια του αρθρογράφου στις γραμμές που ακολουθούν:
4. “Πότε, ενδιαφέρθηκε το Ιόνιο Πανεπιστήμιο για τη Ζάκυνθο ή την Κεφαλονιά;
Πότε οι μουσικές σχολές του Πανεπιστημίου, ταξίδεψαν στη Ζάκυνθο και τα άλλα νησιά να μοιραστούν τις παραστάσεις, να συνεργαστούν, να διδάξουν, να καλέσουν, να μεταφέρουν πολιτισμό;
Πότε ήταν θετικοί στο να μοιραστούν πανεπιστημιακές σχολές με τα άλλα νησιά του Ιονίου;
Πότε θέλησαν να ανταλλάξουμε πολιτισμό και να μοιραστούμε κονδύλια;
Πότε οργανώθηκε Πανεπιστημιακή ομάδα έρευνας και διάσωσης του σημερινού πολιτισμού στα Ιόνια Νησιά;” Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο είναι ένα ανεξάρτητο ίδρυμα το οποίο δεν ελέγχεται ούτε κατευθύνεται από τους Κερκυραίους πολίτες ή από τις αρχές της Περιφέρειας ή του Δήμου. Και η Κέρκυρα είναι ένα Ιόνιο νησί και θα επωφελούνταν εάν το Ιόνιο Πανεπιστήμιο διεξήγαγε έρευνα διάσωσης του πολιτισμού στα Ιόνια νησιά. Επομένως οι πραγματικά ορθές και αξιόλογες παραπάνω παρατηρήσεις δεν πρέπει να αναφέρονται στην “Κέρκυρα”, αλλά στην διοίκηση του Ιονίου Πανεπιστημίου και στο Υπουργείο Παιδείας.
Από τα παραπάνω σημεία, τα οποία αποτελούν ένα παράδειγμα, προκύπτει ότι το εν λόγω άρθρο μέσα από την συναισθηματική φόρτιση, σε πολλές περιπτώσεις και όχι με την χρήση της λογικής ωθεί τους Επτανήσιους αναγνώστες προς μία κατεύθυνση, την οργή. Οι μεν Νότιοι κινούνται επειδή νοιώθουν αδικημένοι από τους Βόρειους, οι δε Βόρειοι επειδή νοιώθουν ότι άδικα βάλλονται από τους Νότιους. Το αποτέλεσμα αυτού είναι να επέρχεται μία διάσπαση της ενότητας των Επτανήσων η οποία σίγουρα δεν είναι προς όφελός τους. Το γεγονός ότι το άρθρο αγγίζει πλην της σφαίρας της λογικής και αυτή των συναισθημάτων και ίσως και των ενστίκτων, σημαίνει ότι προσεγγίζει περισσότερο το διήγημα παρά τον λογικό - πολιτικό λόγο και γεννά το έρωτημα του γιά ποιό λόγο καταχωρήθηκε στην στήλη “Πολιτική” της Ημέρας τση Ζάκυθος.
Το άρθρο όμως αναφέρει αλήθειες, το κατά πόσον η Κέρκυρα έχει λάβει την μερίδα του λεόντος στις χρηματοδοτήσεις είναι κάτι σίγουρα όχι αυταπόδεικτο. Τα μόνα σημαντικά έργα που έγιναν στην Κέρκυρα κατά την τελευταία εικοσαετία είναι η προβλήτα κρουαζιεροπλοίων του λιμανιού, το νοσοκομείο και βέβαια ένας ικανός αριθμός βιολογικών καθαρισμών. Το οδικό δίκτυο του νησιού είναι σε πολύ κακή κατάσταση, γιά να μεταβεί κανείς από τον βορρά στο νότο χρειάζεται σχεδόν δύο ώρες οδήγησης. Η πόλη η Κέρκυρα δεν έχει περιφερειακό δρόμο και τα αυτοκίνητα διασταυρώνονται με χρήση φαναριών με τα αεροπλάνα που προσγειωαπογειώνονται από το αεροδρόμιο. Όσα “μεγάλα” έργα επρόκειτο να γίνουν ακυρώθηκαν εν τη γεννέση τους. Από την άλλη πλευρά βέβαια η Κέρκυρα απολαμβάνει πλεονεκτήματα, όπως η τακτική σύνδεση με την ηπειρωτική χώρα, η ύπαρξη ενός μεγάλου σχετικά αεροδρομίου, η ύπαρξη του Ιόνιου Πανεπιστημίου, ο μεγαλύτερος πληθυσμός, κλπ. Με δεδομένο το σαθρό πολιτικό σύστημα της Ελλάδας είναι αναμενόμενο ότι τα συμφέροντα θα διαπλακούν με τους πολιτικούς, επομένως είναι λογικό τα συμφέροντα που βρίσκονται στον χώρο της έδρας να απολαμβάνουν περισσότερα προνόμοια. Από την διαπλοκή αυτή δεν υποφέρουν μόνο οι υπόλοιποι Επτανήσιοι, αλλά και οι Κερκυραίοι. Εάν η έδρα ήταν στην Λευκάδα ή στην Ζάκυνθο ή στην Κεφαλονιά θα υπήρχε μία παρόμοια κατάσταση σε αυτά τα νησιά. Αυτό όμως που πρέπει να γίνει σαφές στους υπόλοιπους Επτανήσιους είναι ότι οι Κερκυραίοι, ο λαός δηλαδή, σε καμμία περίπτωση δεν επιθυμεί η Κέρκυρα να μεταχειρίζεται από την πολιτεία (συμπεριλαμβανομένης και της περιφέρειας) προνομιακά σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά. Σε καμμία περίπτωση ο Κερκυραίος δεν κοιτάζει υποτιμητικά τους πατριώτες του Επτανήσιους.
Στο άρθρο έγινε λόγος γιά τις συγκοινωνίες και γιά το που θα έπρεπε να βρίσκεται η έδρα της περιφέρειας. Είναι πράγματι απαράδεκτο ο Ζακυνθινός να πρέπει να διασχίσει σχεδόν ολόκληρη την δυτική Ελλάδα και να πάρει δύο καράβια γιά μεταβεί στην Κέρκυρα και να διεκπεραιώσει κάποια υπόθεσή του. Από την άλλη πλευρά πάλι ίσως είναι σε καλύτερη μοίρα από τον Ροδίτη ή τον Κώα που πρέπει να μεταβεί στην Ερμούπολη της Σύρου, ή από τον Σαμιώτη που θα πρέπει να μεταβεί στην Μυτιλήνη. Πρέπει όμως όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι ζούμε στον 21ο αίώνα. Οι αποστάσεις δεν είναι το πρόβλημα, γιατί με δεδομένη την τεχνολογία, τις τηλεπικοινωνίες και το ίντερνετ το πρόβλημα συμπυκνώνεται στην ανικανότητα και την δυσκινησία της δημόσιας διοίκησης. Αντί λοιπόν να προτείνεται η έδρα της περιφέρειας να μεταφερθεί στην Λευκάδα, γιά παράδειγμα, με αποτέλεσμα να υποχρεώνεται το 90% του πληθυσμού της περιφέρειας να ταξιδέψει γιά να διεκπεραιώσει μία υπόθεσή του θα ήταν προτιμώτερο να προτείνεται να βελτιωθούν οι υπηρεσίες της περιφέρειας με την χρήση της τεχνολογίας ώστε και ο Ζακυνθινός και ο Κερκυραίος και ο Ιθακήσιος, αλλά και ο κάτοικος των Διαπόντιων νησιών της Κέρκυρας να διεκπεραιώσει μία υπόθεσή του από το γραφείο του ή το σπίτι του. Τα νησιά Βαλεαρίδες της Ισπανίας, με πολύ καλύτερες συγκοινωνιακές διασυνδέσεις μεταξύ τους από ότι τα Επτάνησα, χρησιμοποιούν τις τηλεδιασκέψεις γιά την λειτουργία του “Περιφερειακού Συμβουλίου” τους ήδη από την δεκαετία του 90. Όσον αφορά στις ενδοπεριφεριακές συγκοινωνίες, αυτές δεν αναπτύσσονται γιά τρεις λόγους, ο ένας είναι τα διαπλεκόμενα συμφέροντα και η γραφειοκρατία που δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη νέων γραμμών (πχ. υδροπλάνα), ο δεύτερος είναι η έλλειψη υποδομών (άξονες βορρά - νότου στα νησιά και ικανοποιητικών λιμανιών) και ο τρίτος ότι δεν υπάρχει έντονο ρεύμα επιβατικής κίνησης μεταξύ των νησιών καθώς οι οικονομίες τους δεν είναι διασυνδεμένες. Ο βασικότερος παράγοντας που θα έδινε ώθηση στην ενδοπεριφερειακή συγκοινωνιακή σύνδεση είναι η ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων μεταξύ των νησιών, η οποία μπορεί να επιτευχθεί από τον ιδιωτικό τομέα. Παράλληλα η περιφέρεια, αλλά και οι φορείς πρέπει να κάνουν μία σοβαρή μελέτη γιά την ανάπτυξη των ενδοπεριφερειακών συγκοινωνιών.
Τα Επτάνησα βάλλονται, δεν απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα με τα νησιά του Αιγαίου και πρέπει ενωμένα να αγωνιστούν γιά το μέλλον τους μέσα στην διαμορφούμενη Ελλάδα του μέλλοντος. Γιά να το πετύχουν αυτό πρέπει να έχουν μία ισχυρή παρουσία στην Ελλάδα και στην περιοχή. Πρέπει η έδρα της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων να είναι ένας δήμος με ικανό πληθυσμό, με πλήρως στελεχομένες δημόσιες υπηρεσίες, με ικανοποιητική τριτοβάθμια εκπαίδευση, με σημαντικό αεροδρόμιο και λιμάνι και με όχι μόνο τοπική, αλλά και διεθνή αίγλη. Από τις πόλεις των Επτανήσων αυτή που ικανοποιεί περισσότερο τα παραπάνω κριτήρια είναι αυτή της Κέρκυρας, ένας δήμος ο οποίος αποτελεί τον δεύτερο πολυπληθέστερο στην δυτική Ελλάδα μετά από αυτόν της Πάτρας. Μία Περιφέρεια Ιονίων Νήσων με έδρα ένα ασθενέστερο δήμο, την Λευκάδα γιά παράδειγμα, είναι πιθανότερο να συρρικνωθεί και να κατακερματιστεί κάτω από την πίεση των δύο πλησιέστερων αστικών κέντρων, της Πάτρας και των Ιωαννίνων. Από την άλλη πλευρά βέβαια πρέπει να γίνει προσπάθεια και από τους Κερκυραίους γιά την διασπορά κάποιων υπηρεσιών, αλλά και σχολών του Ιονίου Πανεπιστημίου στα υπόλοιπα νησιά. Επειδή όμως η συνεργασία με το Ελληνικό δημόσιο είναι πολύ δύσκολη και συνήθως ανεπιτυχής ίσως οι Επτανήσιοι θα πρέπει να προσπαθήσουν να οργανώσουν ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορείς πολιτισμού. Γιά την οργάνωση αυτή θα πρέπει να κινητοποιηθούν όλοι οι Επτανήσιοι, με το βάρος που αναλογεί σε κάθε τόπο, και σε καμμία περίπτωση δεν πρέπει να αποδοθεί η βασική αρμοδιότητα γιά το σκοπό αυτό στην Κέρκυρα, καθώς έτσι θα προσδιοριστεί σαν το “κέντρο”.
Από την ανάλυση λοιπόν του άρθρου “Η κοντέα του Βορρά και οι ποπολάροι του Νότου” προκύπτει κατ’αρχήν ότι επιτυγχάνεται, μία συναισθηματική φόρτιση του αναγνώστη η οποία μπορεί να τον οδηγήσει σε απόψεις που έρχονται σε αντίθεση με τα αποτελέσματα της λογικής ανάλυσης. Αυτό μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία διχόνιας και σχίσματος μεταξύ της Κέρκυρας και των υπόλοιπων Επτανήσων με συνέπεια την αποδυνάμωση της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων. Το άρθρο περιγράφει όμως πολύ καλά υπάρχοντα προβλήματα και αδυναμίες στην εσωτερική λειτουργία της οντότητας των Επτανήσων. Από τον συγγράφοντα το παρόν κείμενο προτείνεται: (α) η διατήρηση της Κέρκυρας σαν έδρα της περιφέρειας ώστε η τελευταία να έχει μία ισχυρή παρουσία, (β) η χρήση της τεχνολογίας γιά την εξυπηρέτηση των πολιτών, (γ) η διασπορά πολιτιστικών, εκπαιδευτικών και κάποιων διοικητικών αρμοδιοτήτων στα υπόλοιπα νησιά, (δ) η δημιουργία επτανησιακών μη κρατικών φορέων πολιτισμού, (ε) η ανάπτυξη μέσω της ιδιωτικής πρωτοβουλίας οικονομικών συναλλαγών μεταξύ των νησιών και (στ) η σοβαρή διερεύνηση των δυνατοτήτων συγκοινωνιακής διασύνδεσης των νησιών.
Οι Επτανήσιοι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν έχουμε τίποτε που να μας χωρίζει, αλλά πολλά που μας ενώνουν. Τα Επτάνησα αποτελούν μία αδιαίρετη ενότητα, η οποία πρέπει να παραμείνει έτσι καθώς έχει υποχρέωση όχι μόνο στους πολίτες της, αλλά και στον έξω κόσμο, να συνεχίσει την ανάπτυξη και διάδοση του πολιτισμού της. Επειδή όμως υπάρχουν κύκλοι οι οποίοι επιδιώκουν την σίγηση των Επτανήσων και την διάλυση της οντότητάς των και γιά να το πετύχουν αυτό χρησιμοποιούν την τεχνική του “διαίρει και βασίλευε” πρέπει όλοι οι Επτανήσιοι να είμαστε προσεκτικοί στον τρόπο σκέψη μας και έκφρασής μας. Τα λεγόμενά μας και τα γραφούμενά μας πρέπει να διακατέχονται από τη λογική και όχι από χωρίς αντίκρυσμα συναισθηματισμούς, γιατί τελικά αυτά γίνονται οι δούριοι ίπποι της οντότητας μας. Οι Επτανήσιοι πολίτες πρέπει να συνεργαστούμε τόσο στο επίπεδο της οικονομίας, όσο και του πολιτισμού και της εκπαίδευσης ώστε να πετύχουμε την ισόρροπη ανάπτυξη των νησιών μας και να ενισχύσουμε την ενότητά τους.
Στο Παράρτημα Α υπάρχει άρθρο του συγγράφοντος με τίτλο “Το αυτοδοικητικό μέλλον των Ιόνιων νησιών”, δημοσιεύτηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α
Το αυτοδιοικητικό μέλλον των Ιόνιων νησιών.
Δημοσίευση 4 Φεβρουαρίου 2010
Τελευταία γίνεται αρκετός λόγος γιά την πρόταση μέρους του πολιτικού κόσμου της Ζακύνθου γιά υπαγωγή του νησιού στην περιφέρεια Δ. Ελλάδος σε περίπτωση που η έδρα της περιφέρειας παραμείνει στην Κέρκυρα. Ο λόγος που παρατίθεται είναι η δυσκολία την οποία θα αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι του νησιού, μετά την οργάνωση της αυτοδιοικητικής Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, όταν για διεκπεραίωση διαφόρων υποθέσεών τους θα πρέπει να ταξιδεύουν στην έδρα της την Κέρκυρα. Επίσης αναφέρεται ότι εάν η Ιόνιος Περιφέρεια υπαχθεί σε Γενική Διοίκηση με έδρα τα Γιάννενα η ταλαιπωρία των Ζακυνθίων θα είναι ακόμη μεγαλύτερη. Σαν Κερκυραίος και Επτανήσιος πολίτης θα ήθελα να καταθέσω τις απόψεις και προτάσεις μου σχετικά με το παραπάνω θέμα.
Τα Ιόνια νησιά αποτελούν εδώ και πολλούς αιώνες μία ενότητα και έχουν ισχυρούς ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς. Η Επτανησιακή κουλτούρα είναι απόλυτα διακριτή και αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο των νησιών του Ιονίου. Το κεφάλαιο αυτό θα μπορούσε να αξιοποιηθεί με πολλούς τρόπους, να εμπλουτιστεί και να προσφέρει στην ανέλιξη των Επτανησίων. Δυστυχώς, από την εποχή της ένωσης με την Ελλάδα η πολιτική συνοχή των νησιών διασπάστηκε και ακολούθησε η εξασθένηση της μεταξύ τους επικοινωνίας. Τα νησιά ποτέ δεν ενσωματώθηκαν πλήρως στην Ελληνική πολιτεία η οποία φαίνεται ότι, υποσυνείδητα ίσως, τα θεωρεί σαν ένα ξένο σώμα. Τα τελευταία χρόνια με την δημιουργία της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων παρουσιάστηκε κάποια προοπτική ανάπτυξης, δυστυχώς όμως δεν έγινε μεγάλη πρόοδος. Η συγκοινωνία μεταξύ των νησιών δεν είναι ικανοποιητική και δεν έχει γίνει σχεδόν τίποτε γιά την βελτίωση της συνοχής της περιφέρειας. Οι ευθύνες για αυτό βαρύνουν το Ελληνικό κράτος το οποίο διά μέσου των περιφερειαρχών δεν διαμόρφωσε κατάλληλες πολιτικές, βαρύνουν όμως και τους φορείς όλων των νησιών οι οποίοι δεν άσκησαν την απαραίτητη πίεση προς το κράτος, αλλά ούτε ανέλαβαν σχετικές πρωτοβουλίες.
Το ζητούμενο αυτή τη στιγμή, με την ευκαιρία της διοικητικής μεταρρύθμισης, είναι η δημιουργία των καλύτερων δυνατών προοπτικών γιά τα Ιόνια νησιά και τους κατοίκους τους. Γιά να επιτευχθεί αυτό απαιτούνται: (α) στοχευμένες πολιτικές ανάπτυξης που θα δώσουν λύσεις στα υπάρχοντα προβλήματα και θα αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματα των νησιών και (β) ενίσχυση των νησιών με ανθρώπινο δυναμικό και πόρους (οικονομικούς, πολιτιστικούς, κλπ). Οι παραπάνω απαιτήσεις μπορούν να αναλυθούν παραπέρα και να σχολιαστούν ως ακολούθως:
(α) Στοχευμένες πολιτικές ανάπτυξης. Σε μία περιφέρεια η οποία είναι ομοιογενής, δηλαδή οι περιοχές που την αποτελούν έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά και ιστορία, είναι σχετικά εύκολο να προσδιοριστούν και υλοποιηθούν στοχευμένες πολιτικές ανάπτυξης οι οποίες θα βασίζονται στα κοινά χαρακτηριστικά και την εξελικτική πορεία της περιφέρειας. Τα Ιόνια νησιά αποτελούν μία ενιαία χωρική ενότητα με πολλά όχι μόνο ιστορικά, αλλά και σύγχρονης κοινωνικής δομής και οικονομίας χαρακτηριστικά. Η εξέλιξη των νησιών μέσα στο χρόνο έχει δημιουργήσει μία δυναμική η οποία ορίζει και την μελλοντική τους παράλληλη πορεία. Τα παραπάνω δίνουν την δυνατότητα, στα πλαίσια μίας αυτοδιοικητικής Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, να εφαρμοστούν ισόρροπα κοινές εξειδικευμένες και στοχευμένες αναπτυξιακές πολιτικές. Ο λόγος των κατοίκων της Ζακύνθου, γιά παράδειγμα, στον προσδιορισμό αυτών των αναπτυξιακών πολιτικών στην εν λόγω περιφέρεια με συνολικό πληθυσμό περίπου 213.000 κατοίκων, θα είναι αρκετά ισχυρός καθώς ο πληθυσμός του νησιού αντιπροσωπεύει περίπου το 18.3% του συνολικού πληθυσμού της περιφέρειας και ο αριθμός των μελών του Περιφερειακού Συμβουλίου θα αποτελεί το 1/5 αυτού.
Αντίθετα, σε μία ανομοιογενή περιφέρεια, η οποία δηλαδή αποτελείται από περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά, όπως οικονομία, γεωγραφία, κουλτούρα, πληθυσμό και ιστορία, υπάρχει μεγάλη δυσκολία να προσδιοριστούν και υλοποιηθούν ισορροπημένες και στοχευμένες αναπτυξιακές πολιτικές γιά κάθε περιοχή. Είναι αναμενόμενο οι περιοχές που έχουν αρκετά διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις υπόλοιπες, μικρό πληθυσμό και είναι απομακρυσμένες από το κέντρο λήψης αποφάσεων να επωφεληθούν λιγότερο. Τα νησιά του Ιονίου έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, ιστορία και πληθυσμό από τις γειτονικές στεριανές περιοχές. Οι εξελικτικές πορείες των νησιών και των στεριανών περιοχών είναι αποκλίνουσες και στην περίπτωση που τα νησιά ενταχθούν σε στεριανές περιφέρειες οι οποίες υπερτερούν πληθυσμιακά, είναι αναπόφευκτο να ξεχαστούν και να τεθούν στο περιθώριο της ανάπτυξης. Στην περίπτωση που η Ζάκυνθος, λοιπόν, ενταχθεί στην περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος θα αποτελεί μία μικρή μειονότητα, σε ότι αφορά τα χαρακτηριστικά και την οικονομία της, μέσα σε μία περιφέρεια κύρια γεωργική και αστική. Ο λόγος των κατοίκων της Ζακύνθου στην εν λόγω περιφέρεια, με συνολικό πληθυσμό σχεδόν 780.000 κατοίκων, θα είναι πολύ αδύναμος καθώς θα αντιπροσωπεύει μόνο το 5% του συνολικού πληθυσμού της περιφέρειας και θα αποτελεί μία νησιωτική μειονότητα. Ο αριθμός των Ζακυνθίων μελών του Περιφερειακού Συμβουλίου θα είναι μόλις το 1/20 αυτού.
(β) Ενίσχυση με ανθρώπινο δυναμικό και πόρους. Μία περιοχή ενισχύεται με ανθρώπινο δυναμικό όταν αποτελεί πόλο έλξης και άνθρωποι συρρέουν σε αυτήν γιά εργασία και δημιουργία. Οι πόροι σχετίζονται με τους ανθρώπους και μπορεί να είναι οικονομικοί, πολιτιστικοί, υγείας, κλπ. Οι πόλεις αποτελούν πόλους έλξης πληθυσμού και πόρων από την γύρω τους περιοχή. Όσο μεγαλύτερη είναι μία πόλη και όσο περισσότερο αποτελεί κέντρο λήψης αποφάσεων τόσο ισχυρότερος πόλος έλξης γίνεται και έχει μεγαλύτερη δυνατότητα να απομυζά ανθρώπινο δυναμικό και πόρους από την ευρύτερη περιοχή. Στην περίπτωση της αυτοδιοικητικής περιφέρειας Ιονίων νήσων, οι πόλεις που υπάρχουν στα νησιά είναι του ιδίου μεγέθους και ασκούν τοπική μόνο έλξη ανθρώπων και πόρων. Εξαίρεση αποτελεί η πόλη της Κέρκυρας, η οποία έχει πληθυσμό περίπου τετραπλάσιο από αυτόν των άλλων πόλεων των Ιόνιων νησιών. Η απόσταση όμως που την χωρίζει από τα υπόλοιπα νησιά και το σε απόλυτες τιμές μέτριο μέγεθός της διασφαλίζουν ότι δεν θα έχει την δυνατότητα να απομυζά ανθρώπους και πόρους από τα υπόλοιπα νησιά. Αντίθετα, στην περίπτωση που τα νησιά ενσωματωθούν σε στεριανές περιφέρειες, πόλεις όπως η Πάτρα με πληθυσμό δεκαπενταπλάσιο από αυτόν των νησιωτικών πόλεων, σημαντικό κέντρο λήψης αποφάσεων και γεωγραφικά εγγύτερα στα νότια νησιά θα απομυζά ανθρώπινο δυναμικό και πόρους από τα νησιά τα οποία δεν θα μπορέσουν να μπουν σε τροχιά ανάπτυξης.
Επικρατεί σε μερικά νησιά η άποψη ότι η Κέρκυρα σαν έδρα της Περιφέρειας έχει επωφεληθεί από την κατανομή των κονδυλίων. Στην πραγματικότητα και η Κέρκυρα υποφέρει από έλλειψη κονδυλίων, τα μνημεία καταρρέουν, οι υποδομές είναι ανεπαρκείς, η παροχή υπηρεσιών υγείας είναι από τις χειρότερες στην Ελλάδα, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο καρκινοβατεί σε αντίθεση με άλλα Ελληνικά Πανεπιστήμια που αναπτύσσονται διαρκώς. Με το σχέδιο Καλλικράτης θα δοθεί πλέον περισσότερος λόγος στους αντιπροσώπους του λαού να διεκδικήσουν πόρους και να αποφασίσουν γιά την κατανομή τους, σε αντίθεση με την μέχρι τώρα πρακτική εμπλοκής σε αυτή τη διαδικασία του διορισμένου περιφερειάρχη. Στο Περιφερειακό Συμβούλιο Ιονίων Νήσων κάθε νησί θα έχει ισχυρότερη αντιπροσώπευση από ότι έαν τα νησιά υπαχθούν σε στεριανές περιφέρεις, οπότε θα έχει και μεγαλύτερη δύναμη διεκδίκησης κονδυλίων.
Το ζήτημα της επικοινωνίας μεταξύ των νησιών δεν αποτελεί ουσιαστικά ανασταλτικό παράγοντα καθώς μπορεί να λυθεί με την χρήση ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, αλλά και με την βελτίωση των συγκοινωνιών. Υπάρχουν νησιά τόσο στην Ελλάδα (τα Δωδεκάνησα γιά παράδειγμα), όσο και σε άλλες χώρες που έχουν μικρότερους πληθυσμούς από τα νησιά του Ιονίου, βρίσκονται σε μεγαλύτερες αποστάσεις μεταξύ τους και έχουν κατορθώσει να λύσουν τα προβλήματα επικοινωνίας τους.
Από την παραπάνω ανάλυση προκύπτει ότι η αυτοδιοικητική Περιφέρεια Ιονίων Νήσων μπορεί να δώσει αναπτυξιακή προοπτική στα νησιά μέσα από μία ισόρροπη κατανομή των κονδυλίων, εφαρμογή κοινών αναπτυξιακών πολιτικών και συγκράτηση του ανθρώπινου δυναμικού και πόρων. Η ανάπτυξη αυτή θα πρέπει να είναι το επόμενο βήμα στην εξελικτική πορεία των Ιόνιων νησιών και να βασίζεται στις κοινές καταβολές τους. Αντίθετα η υπαγωγή των νησιών σε στεριανές περιφέρειες θα έχει σαν αποτέλεσμα την μη ανάπτυξή τους και την περαιτέρω εξάρτησή τους από στεριανές πόλεις.
Μέσα στο παρόν πολιτικοοικονομικό πλαίσιο γιά την ενίσχυση της παρουσίας των Ιόνιων νησιών στην περιοχή απαιτούνται ισχυρές πόλεις οι οποίες θα αποτελούν κέντρα βάρους και θα έχουν ενισχυμένη την δυνατότητα διεκδίκησης πόρων γιά όλη την περιφέρεια. Η πόλη που σήμερα βρίσκεται πλησιέστερα στο να καταστεί κέντρο βάρους και διεκδίκησης είναι η Κέρκυρα. Τα στοιχεία που την στηρίζουν, μεταξύ άλλων, είναι ο αρκετά μεγάλος πληθυσμός της, η ιστορική της πορεία, τα μνημεία της, η οικονομική δραστηριότητά της και η προβολή της στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η αφαίρεση της έδρας της περιφέρειας από την Κέρκυρα θα την αποδυναμώσει και μαζί θα αποδυναμωθεί και ολόκληρη η περιφέρεια. Σήμερα, άλλο βάρος μέσα στο Ελληνικό κράτος θα έχει η περιφέρεια με έδρα την Κέρκυρα και άλλο με μία άλλη πόλη των Ιόνιων νησιών. Η διατήρηση της έδρας στην Κέρκυρα δεν σημαίνει όμως απαραίτητα την υποβάθμιση ή μη ανάπτυξη των υπόλοιπων πόλεων των Ιόνιων νησιών. Δίνεται μία μοναδική ευκαιρία στα Ιόνια να αναπτύξουν σταδιακά ένα ισοβαρές δίκτυο πόλεων συνδεδεμένων με ισχυρά κανάλια επικοινωνίας. Αυτό βρίσκεται σε αντίθεση με το ξεπερασμένο κεντροβαρές μοντέλο που θέλει μία πόλη κέντρο, όπως η Πάτρα, κυρίαρχη σε έναν χώρο ο οποίος σταδιακά υποβαθμίζεται. Η Ελλάδα του σήμερα με κέντρο την Αθήνα είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα αυτού του κακού μοντέλου. Η ισοβαρής ανάπτυξη όλων των πόλων μπορεί να γίνει με ορθολογική κατανομή των πόρων και με διασπορά των υπηρεσιών. Τα κανάλια επικοινωνίας που πρέπει να δημιουργηθούν σχετίζονται με τις μεταφορές, τον πολιτισμό, την επιχειρηματικότητα, την ενέργεια, τον τουρισμό, κλπ.
Ένα άλλο θέμα το οποίο χρειάζεται αντιμετώπιση και όμως δεν συζητείται καθόλου, είναι αυτό των Γενικών Διοικήσεων. Οι Γενικές Διοικήσεις θα διαχειρίζονται θέματα μεγάλης σημασίας, όπως κατανομές κονδυλίων και χωροταξία. Καθώς ο προβλεπόμενος αριθμός των είναι επτά, προκύπτει ότι περισσότερες της μίας αυτοδιοικητικές Περιφέρειες θα υπάγονται σε κάθε Γενική Διοίκηση, ουσιαστικά λοιπόν οι τελευταίες παίρνουν μία θέση παρόμοια με αυτήν των σημερινών Περιφερειών. Η υπαγωγή της αυτοδιοικητικής Περιφέρειας Ιονίων Νήσων σε μία στεριανή Γενική Διοίκηση θα είναι καταστροφική γιά τα νησιά γιά τους ίδιους λόγους που αναφέρθηκαν και παραπάνω. Η Γενική Διοίκηση θα είναι κεντροβαρής και τα νησιά θα αποτελούν μία μειονότητα και μία υποτελή περιφέρεια.
Με βάση λοιπόν τα παραπάνω προτείνω:
- Την δημιουργία της αυτοδιοικητικής Περιφέρειας Ιονίων Νήσων στην οποία να συμμετέχουν όλα τα Ιόνια νησιά.
- Την δημιουργία Γενικής Διοίκησης Ιονίων Νήσων, στην περίπτωση που αυτό δεν μπορεί να καταστεί δυνατόν η αυτοδιοικητική Περιφέρεια Ιονίων Νήσων να αποτελέσει μαζί με τα νησιά του Αιγαίου μία ενιαία νησιωτική Γενική Διοίκηση. Το πρόβλημα της συγκοινωνίας είναι υποδεέστερο του προβλήματος της διαφορετικότητας και της μη συνοχής των νησιωτικών με τις στεριανές περιφέρειες. Γιά να αμβλυνθεί το πρόβλημα της συγκοινωνίας θα μπορούσε να οριστεί σαν έδρα αυτής της νησιωτικής Γενικής Διοίκησης ο Πειραιάς.
- Έδρα της Περιφέρειας και της Γενικής Διοίκησης Ιονίων Νήσων να είναι η πόλη της Κέρκυρας.
- Το Περιφερειακό Συμβούλιο να έχει σαν επίσημο χώρο συνεδριάσεων την Ιόνιο Βουλή, αλλά να συνεδριάζει με την χρήση τηλεδιασκέψεων και όταν είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία των μελών οι συνεδριάσεις να γίνονται σε διαφορετικό νησί κάθε φορά εκ περιτροπής.
- Οι διάφορες διευθύνσεις της Περιφέρειας και της Γενικής Διοίκησης να διασπαρούν στα έξι νησιά.
- Να χρησιμοποιηθεί η ηλεκτρονική διακυβέρνηση και να υπάρχουν γραφεία όλων των υπηρεσιών της Περιφέρειας σε όλα τα νησιά ώστε να μειώνονται οι ανάγκες ταξιδιών γιά διεκπεραίωση υποθέσεων των πολιτών.
- Να γίνει προσπάθεια να ενισχυθούν οι αεροπορικές συνδέσεις μεταξύ των νησιών, ειδικά με την χρήση υδροπλάνων.
- Να οργανωθούν καλύτερα οι ακτοπλοϊκές συνδέσεις μεταξύ των βορείων και νοτίων τμημάτων των νησιών και να γίνουν προσπάθειες να βελτιωθούν οι οδικοί άξονες βορρά - νότου ώστε να είναι εύκολη η μετάβαση από νησί σε νησί.
- Τα επιμελητήρια των νησιών και ο επιχειρηματικός κόσμος να έρθουν σε επαφή και να γίνουν συνεργασίες.
- Να απαιτηθεί η ενίσχυση και ανάπτυξη του Ιονίου Πανεπιστημίου και του ΤΕΙ και να γίνει αισθητή η παρουσία τους σε όλα τα νησιά έστω μέσω εκδηλώσεων, φεστιβάλ και σχολείων.
Η εφαρμογή των παραπάνω θα μπορούσε να αμβλύνει το πρόβλημα επικοινωνίας μεταξύ των νησιών, να βοηθήσει στην ισόρροπη ανάπτυξή τους και αποκέντρωση και να βοηθήσει στην χάραξη κοινής ορθής αναπτυξιακής πολιτικής. Αντίθετα η υπαγωγή των νησιών σε στεριανές Περιφέρειες και Γενικές Διοικήσεις θα έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια πόρων και την μη ισόρροπη ανάπτυξή τους σε σχέση με άλλα κέντρα αυτών των περιφερειών.
Τελειώνοντας θα ήθελα να αναφέρω ότι τα Ιόνια νησιά ενώνονται από το παρελθόν το παρόν και το μέλλον, αποτελούν μία οντότητα και σε κάθε ένα από αυτά ο Επτανήσιος νοιώθει ότι βρίσκεται στην πατρίδα του. Πριν από δύο σχεδόν αιώνες ο Σολωμός και ο Κάλβος ένωσαν τα δύο ακραία νησιά, την Ζάκυνθο και την Κέρκυρα, θα είναι τραγικό λάθος, εάν λόγω έλλειψης γεωγραφικής εγγύτητας, εμείς διασπάσουμε αυτή την οντότητα πολιτισμού σήμερα.
Γιάννης Βραδής
